Terapia psychologiczna, analizuje czynniki wpływające na zachowanie pacjenta – dziecka, uwzględnia zachodzące w pacjencie wewnętrzne procesy psychiczne, związane z jego myśleniem. Wykorzystuje też eksperymentowanie z zachowaniem pacjenta, by tą drogą sprowokować wystąpienie zmian w myśleniu. Istotą tego rodzaju terapii jest zatem docieranie do ukrytych i jawnych znaczeń, które są źródłem negatywnych przeżyć i zachowań. Bardzo często (choć nie zawsze) te interpretacje są niepełne, zniekształcone lub przesadzone. Jeśli w toku terapii uda się zmodyfikować sposób myślenia, idzie za tym zmiana emocjonalna
i oczywiście także zmiana zachowań. Powiązanie miedzy myślami, emocjami i zachowaniami wykorzystuje się w terapii na wiele sposobów – między innymi poprzez szczegółową analizę sytuacji trudnych, kiedy terapeuta razem z dzieckiem próbuje odkryć myśli automatyczne, które poprzedziły wystąpienie silnej reakcji emocjonalnej. Te myśli to właśnie powstający na ogół szybko
i mimowolnie komentarz do dziejących się wydarzeń. Ujawnienie i nazwanie tego komentarza pozwala na identyfikację możliwych zniekształceń, a także jego korektę. Myśli automatyczne to niejako tylko „zewnętrzna warstwa” całych ciągów powiązanych ze sobą myśli, przekonań, wspomnień, wiedzy, które układają się w całości zwane schematami poznawczymi. Istotnym elementem terapii są także eksperymenty behawioralne. Tu wykorzystuje się również zależność między myśleniem, emocjami i zachowaniami, tylko zmiana zaczyna się od zmiany zachowania lub testowania prawdziwości własnych przekonań poprzez nowe doświadczenia.
Terapia poznawczo – behawioralna jest nastawiona na rozwiązywanie bieżących, konkretnych trudności i problemów, a zatem skoncentrowana tu i teraz, (co nie znaczy, że nie sięga się czasem do przeszłości), krótkoterminowa – obejmuje od kilku do dwudziestu kilku sesji, na ogół jeden raz w tygodniu, ( zdarzają się terapie dłużej trwające, jeżeli dotyczą problemów bardzo złożonych i utrwalonych) i wreszcie oparta na współpracy – terapeuta i pacjent wspólnie wypracowują optymalny przebieg procesu terapeutycznego.
Terapia behawioralna jest to metoda zalecana do wykorzystywania już we wczesnej interwencji terapeutycznej,
czyli w przypadku dzieci, które nie ukończyły 3 roku życia. Terapię behawioralną rozpoczyna się od podstawowych umiejętności, czyli prawidłowej komunikacji, np. zachowania kontaktu wzrokowego, czynności samoobsługowych, wykonywania prostych poleceń słownych. Celem terapii behawioralnej jest przede wszystkim nauczenie dziecka samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym, możliwie łatwego przystosowania się do zmieniających się warunków, otoczenia. Technika behawioralna bazuje na podstawowym założeniu behawioryzmu, a więc na teorii uczenia się. Rodzic bądź terapeuta stara się wzmacniać pozytywne zachowania pożądane a wygaszać oraz redukować zachowania nieprawidłowe. Im większą zdolność do adaptacji dziecko osiągnie, tym większa będzie jego samodzielność, a także niezależność. Podstawowe założenia terapii behawioralnej to:
- zajmuje się ona tym, co jest widoczne w zachowaniu dziecka, nad jej przebiegiem czuwa terapeuta, terapia tłumaczy zaburzenia w rozwoju dziecka
- jest podejściem całościowym, obejmującym swym oddziaływaniem dziecko, jego dom, szkołę i otoczenia
- używa się jasnych i precyzyjnych terminów, nie dających możliwości różnych interpretacji
- ważny element stanowi system wzmocnień, który stosuje się w sposób ściśle zaplanowany.
